Katedra Japonistyki, Wydział Kultur Azji i Afryki (d. Wydział Orientalistyczny) UW
Początki japonistyki warszawskiej, a tym samym polskiej sięgają 1919 roku, kiedy po odzyskaniu przez Polskę niepodległości na Uniwersytecie Warszawskim Bogdan Richter (1891-1980), absolwent studiów orientalistycznych w Lipsku, rozpoczął zajęcia w ramach lektoratu języka japońskiego. W 1922 roku utworzył on Zakład Kultury Dalekiego Wschodu na Wydziale Filozoficznym UW, gdzie prowadził też zajęcia japonistyczne. Jego uczniami byli m.in. Kamil Seyfried (1908-1982) i Antoni Ślósarczyk (1899-1985). Seyfried po studiach został tłumaczem literatury japońskiej, a także kompilatorem materiałów do bibliografii japoniców polskich. Ślósarczyk jako zawodowy wojskowy interesował się szczególnie historią japońskiej wojskowości, na której temat napisał kilka prac. W latach 1926-1928 języka japońskiego na UW nauczał pierwszy i jedyny w okresie międzywojennym Japończyk, Umeda Ryōchū Stanisław (1900-1961), wielki miłośnik Polski. Po wojnie stanie się specjalistą w dziedzinie literatury słowiańskiej, w tym polskiej, a także jej tłumaczem. W roku akademickim 1933/1934, dzięki dotacji barona Mitsuiego Takaharu (1900-1983), który wraz z małżonką odwiedził Polskę w czerwcu 1933 roku, na UW, w Instytucie Orientalistycznym otwarto seminarium sinologiczne. Jego kierownikiem został Jan Jaworski (1903-1945), a potem zastąpił go Witold Jabłoński (1901-1957). Utworzenie seminarium sinologicznego dało początek regularnym zajęciom na temat kultury Japonii. Jaworski i Jabłoński, późniejsi profesorowie, byli przede wszystkim sinologami, ale prowadzili zajęcia i publikowali na temat Japonii. Obaj prowadzili tajne nauczanie w czasie II wojny światowej. Do wychowanków obu profesorów należy przede wszystkim profesor Wiesław Kotański, a także Bolesław Szcześniak (1908-1996), po wojnie profesor Uniwersytetu Notre Dame w Stanach Zjednoczonych.
Profesor Kotański (1915-2005) jest niekwestionowanym twórcą japonistyki warszawskiej, japonistyki polskiej. Był wychowawcą kilku pokoleń japonistów, wybitnym językoznawcą, religioznawcą, a przede wszystkim niestrudzonym badaczem źródeł kultury Japonii. Do najważniejszych jego osiągnięć należy prekursorski przekład i interpretacja kroniki Kojiki z VIII wieku (Kojiki, czyli Księga dawnych wydarzeń; 1986). Wkrótce po wojnie rozpoczął karierę zawodową, naukową i dydaktyczną na UW. To dzięki niemu przy Katedrze Sinologii powstała najpierw, w 1952 roku, specjalizacja japonistyczna, a następnie, w 1957 roku samodzielny kierunek japonistyki, który funkcjonował jako Zakład Japonistyki przy Katedrze Sinologii, a następnie jako sekcja w Zakładzie Dalekiego Wschodu (1975-1990) oraz Zakładzie Japonistyki i Koreanistyki (1990-2015). W 2015 roku powstała samodzielna Katedra Japonistyki.
Współtwórcami powojennej japonistyki była też prof. Jolanta Tubielewicz (1932-2003), zajmująca się historią Japonii, głównie tą najstarszą, literaturoznawca i tłumacz literatury japońskiej prof. Mikołaj Melanowicz oraz dr Krystyna Okazaki (1942-2008), kulturoznawca i tłumacz. Obecnie, o ciągły rozwój japonistyki na UW dbają jej pracownicy, naukowcy i dydaktycy. Studia japonistyczne dotyczą szeroko rozumianej kultury Japonii i języka. Dzielą się na kilka specjalizacji: literatura, historia, język, filozofia i religie, estetyka. Podstawą badań merytorycznych jest język, którego nauka dominuje na pierwszych dwóch latach studiów I stopnia.
Jako pierwszy native speaker po wojnie (1960-1967) uczył studentów japońskiego Yonekawa Kazuo (1929-1982), literaturoznawca, tłumacz literatury polskiej. Japonistyka warszawska miała to wielkie szczęście, że wielu spośród wykładowców języka japońskiego było wybitnymi literaturoznawcami, wybitnymi tłumaczami. Należą do nich chociażby: Kudō Yukio (1925-2008; w japonistyce w l. 1967-1974), Yoshigami Shōzō (1926-1996; w l. 1981-1983), Sekiguchi Tokimasa (w l. 1986-1987), Numano Mitsuyoshi (w l. 1987-1988), Nishi Naruhiko (w l. 1988-1989). Prof. Yoshigami działał też aktywnie w sprawie pogłębienia współpracy naukowej między Japonią a Polską, to jemu zawdzięczamy pierwszą umowę dwustronną japonistyki – z najbardziej prestiżowym Uniwersytetem Tokijskim (1974). Jego następcą w tej roli został prof. Numano. Niezależnie od wykładowców przyjeżdżających z Japonii, w 1973 roku w Zakładzie Japonistyki pracę podjął Okazaki Tsuneo, który prowadził zajęcia dydaktyczne z języka japońskiego do 2023 roku. Jako doświadczony dydaktyk pełnił funkcję koordynatora zajęć bloku językowego japonistyki. Najwybitniejsi studenci i absolwenci mogą ubiegać się o stypendia naukowe w Japonii, przede wszystkim dzięki kilkunastu umowom bilateralnym z uniwersytetami japońskimi.
Strona japońska wielokrotnie dawała dowody uznania dla japonistyki UW, dla jej zasług w badaniu i upowszechnianiu kultury Japonii w Polsce. Dowodem tego są m.in. dwa prestiżowe wyróżnienia: nagroda Japan Foundation (2002) i dyplom Ministra Spraw Zagranicznych Japonii (2009), a także członkostwo w Sakura Network (2015) oraz Consortium for Global Japanese Studies (2024). Największymi wyróżnieniami były wizyty u nas Ich Cesarskich Mości, Cesarza Akihito i Cesarzowej Michiko (2002) oraz Ich Wysokości Księcia Akishino i Księżnej Kiko (2019).
Japonistyka warszawska wielokrotnie obdarowywana była cennymi darami (książki, wyposażenie biblioteki i sal wykładowych, urządzenia audio), zarówno przez japońskie instytucje – państwowe i prywatne – jak i osoby prywatne. Do najważniejszych należy The Japan Foundation. Przy japonistyce działają dwie fundacje, które wspierają badania japonistyczne i promują kulturę japońską w Polsce. Polska Fundacja Japonistyczna powstała w 1991 roku z inicjatywy japonistów, dzięki darowiznom wielu Japończyków. Fundacja imienia Takashimy działa aktywnie od roku 1993, dzięki wspaniałomyślnemu wsparciu finansowemu Takashimy Kōichiego (1922-2000), prezesa firmy Kyōei Steel Ltd. i honorowego konsula generalnego RP w Osace (1996-2000).
Ewa Pałasz-Rutkowska